Dijital Vatandaşlığın 9 Boyutu ve Cesur Yeni Dijital Dünya

---

“O wonder! |“Bu kadar bunca yakışıklı varlık varıp gelmiş buraya

How many goodly creatures are there here! |Ne güzel şeymiş meğer insanlık

How beauteous mankind is! |Böyle dünyalıları olan

O, brave new world, |Yaşasın bu yaman, bu cesur yeni dünya.„

That has such people in't!„ |♧

Shakespeare - Fırtına

Cesur Yeni Dünya romanının başlangıcından.

---

Cesur Yeni Dünya kitabı 26. yüzyılda geçen ve teknolojinin çok gelişmiş olduğu bir distopyadır. Zannediyorum ki içinde yaşadığımız çağ da, kitapta tanımlanan o yeni cesur dünyanın başlangıç zamanlarını temsil ediyor. Biz de artık her sabah gözlerimizi cesur, yeni ve dijital olan bir dünyaya açıyoruz.

İnsanoğlu için yeni olan bu dünya, verebileceği zararlar ve özellikle farkında olmadan verilebilecek zararlar konusunda oldukça cesur. Bu cesaretin arkasında da teknoloji, yani dijital bir dönüşüm yatıyor. Bu dünyada hem zarar gören hem de zarar veren olmamak için iyi birer dijital vatandaş olmak ise altın kuralların başında geliyor.

Peki dijital vatandaşlık nedir ve nasıl iyi bir dijital vatandaş olunur?

Aslına bakarsanız dijital vatandaşlık sanal dünyadaki görgümüzü ve kurallara uygun davranmamızı yansıtır. Tamamen teknolojinin ve internetin, uygun ve doğru kullanımı ile ilişkilidir. Dijital vatandaşlık kavramı da zaten coğrafi sınırlara bağlı bir vatandaşlık algısının küreselleşmeyle ortadan kalkması, aynı dijital platformların dünyadaki tüm insanlar tarafından kullanılabilir olması dijital vatandaşlık kavramının ortaya çıkmasına sebep olmuştur (Çubukçu ve Bayzan, 2013).

2007 yılında yaptıkları bir araştırmada Mossberger, Tolbert ve McNeal dijital vatandaşlığı; internetteki yazıları okuma, yazma, anlama ve gereken yerlere yönlendirme yetisine, ekonomik gücünün el verdiği bir geniş band erişimine sahip olan ve düzenli bir biçimde interneti etkin olarak kullanan kişilerdir şeklinde tanımlamışlardır. Ancak ISTE (International Society for Technology in Education) tarafından 2007’de yapılan tanıma göre; dijital vatandaşlık, bilgi ve iletişim teknolojilerinin yasal, etik, güvenli ve sorumlu bir şekilde kullanımını sağlayan davranışları çevrimiçi ortamda savunmak ve uygulamak olarak tanımlanmıştır. Bu tanım aslında dijital vatandaşlardan beklenenleri en iyi özetleyen tanımlardan biridir.

Dijital vatandaşlık tüm araştırmalarda kabul görmüş 9 boyut altında incelenmektedir. Bu boyutlar ve bu boyutların ne anlam ifade ettiği aşağıda verilmiştir:

1. Dijital Sağlık: Teknoloji kullanırken psikolojik ve fiziksel sağlığımızı korumayı hedefler.

2. Dijital Etik: Sanal dünyada da saygın davranışlara devam etmek, kötü sözler ve davranışlardan kaçınmaktır. Kısacası normal hayatta yapmaktan kaçınılan davranışlardan, sanal dünyada da kaçınmayı barındırır.

3. Dijital Erişim: İnsanoğlunun teknoloji ve internet erişimi konusunda eşit olanaklara sahip olmasıdır.

4. Dijital Ticaret: İnternet üzerinden bir şeyler satın almak ya da bir şeyler satmayı barındırır.

5. Dijital İletişim: İnternet üzerinden teknolojik cihazlar aracılığı ile iletişim kurmayı barındırır.

6. Dijital Güvenlik: Teknolojik cihazların güvenliğinin ve kişisel güvenliğin sağlanması ile ilgilidir.

7. Dijital Hukuk: İnternette işlenebilecek suçları kapsar. İnternette de kanunlarla koruma altında olduğumuzu ve işlenebilecek her suçun cezalandırılacağını temin eder.

8. Dijital Okuryazarlık: Teknolojiyi ve interneti kullanarak yeni bir şeyler öğrenebilmek ve başkalarına bilgi ve öğrenme kaynağı oluşturabilmektir.

9. Dijital Hak ve Sorumluluklar: Dijital vatandaşların sahip olduğu hak ve sorumlulukları barındırır. Her dijital vatandaş; içerik oluşturma, paylaşım yapma ve yorum yapma haklarına sahiptir ve bu hakları engellenemez.

Çocuklarınızın internette sorumlu birer dijital vatandaş olması konusunda farkındalık kazanmalarını ve bu dokuz adım ile ilgili ayrıntılı bilgiye sahip olmalarını isterseniz “Tekno Tavşan Tata ile Dijital Vatandaşlığı Öğreniyorum” kitabını çocuklarınıza okutabilirsiniz.

Dijital vatandaşlığın bahsedilen dokuz boyutu Mike Ribble tarafından tanımlanmıştır. Ribble bu dokuz boyutu da kendi içerisinde 3 tema altında (REPs) incelemiştir.

• Respect / Korumak

• Educate / Eğitim

• Protect / Saygı

Dijital vatandaşlığın dokuz boyutu tüm dünyada bu şekilde kabul görmüştür. Aslında en basit kuralsa normal hayatta yapılmayacak bir davranışın, cesur yeni dijital dünyada da yapılmamasıdır. Her insan internette bir iz bırakır ve buna dijital ayak izi denir. Aslında internette adınız aratıldığında çıkan sonuçlar sizin dijital ayak izinizin bir yansımasıdır. Cesur yeni dijital dünyada bulunan her dijital vatandaş kendisine şu soruyu sormalıdır:

“Adım aratıldığında hangi sonuçlar çıksın istiyorum?”

Eğer sizin de cevabınız “elbette iyi sonuçlar çıksın istiyorum” ise dijital vatandaşlığın dokuz adımına uymalı ve bu konuda farkındalık oluşturmalısınız. Böylece hem kendinizi hem de cesur, yeni, dijital ve kimi zaman da tehlikeli olan internet dünyasını değiştirebilirsiniz.

Unutmayın, Carlos Santana’nın da dediği gibi:

"İnternet; sınırların, engellerin, bayrakların ve ülkelerin bulunmadığı, taşıdığınızın tek pasaport olduğu bir dünyaya giden yoldur."

...ve bu yolda nasıl görüneceğiniz ise tamamen sizin elinizdedir.

Kaynaklar:

• Çubukçu, A. ve Bayzan, Ş. (2013). Türkiye‟de Dijital Vatandaşlık Algısı ve Bu Algıyı İnternetin Bilinçli, Güvenli ve Etkin Kullanımı ile Artırma Yöntemleri. Middle Eastern & African Journal of Educational Research. 5, 148-174.

• Ecukurbasi. (2015, November 27). 9 Boyutta Dijital Yurttaşlık. Retrieved February 27, 2019, from https://esmacalisir.com/2015/11/27/9-boyutta-dijital-yurttaslik/

• Kaya A. ve Kaya B. (2014). Öğretmen Adaylarının Dijital VatandaĢlık Algısı. International Journal of Human Sciences, 11(2), 346-361.